Kinderen en jongeren met TOS hebben vaker sociale en emotionele problemen dan kinderen zonder TOS. Dat is niet zo gek. Want taal is heel belangrijk voor de sociaal-emotionele ontwikkeling. Taal heeft invloed op je gedrag en de ontwikkeling van je identiteit.
Taal en sociaal-emotionele ontwikkeling
Jonge kinderen kunnen vaak nog niet zeggen wat ze bedoelen. Ze worden soms boos of verdrietig als andere mensen ze niet begrijpen. Dat verandert vaak als de eerste woorden en zinnetjes komen. Dan kunnen kinderen steeds beter zeggen wat ze bedoelen.
Taal is belangrijk om te benoemen wat we meemaken. En om te leren over de wereld en onszelf. Maar taal is vooral belangrijk om contact te maken met anderen, bijvoorbeeld om:
- te praten over wat je denkt, vindt of voelt
- iets te vragen
- een gesprek of discussie te hebben
- grapjes van een vriend te begrijpen
- mee te doen met een spelletje
- samen te werken en te onderhandelen
TOS en sociale ontwikkeling
Sociale ontwikkeling betekent dat je leert hoe je moet omgaan met anderen. Voor kinderen met TOS is dit vaak moeilijker. Want hoe maak je contact als je weinig woorden hebt? Hoe doe je mee aan een gesprek als je niet zo snel begrijpt waar de anderen het over hebben? Hoe voer je een discussie als je steeds zoekt naar woorden? Of niet goed kan overbrengen wat je bedoelt?
TIP
Je kan een kind met TOS helpen in de omgang met anderen door te benoemen wat je ziet. (Bijvoorbeeld: “Ik zie dat jij graag mee wil doen”). En door voor te doen hoe je iets kunt zeggen. (Bijvoorbeeld: “Misschien kan je vragen: mag ik meedoen?”).
Er bestaan veel trainingen om de sociale vaardigheden te trainen, bijvoorbeeld de Kanjertraining. Je kunt een verwijzing voor zulke trainingen krijgen via de huisarts. Soms gebruikt school deze trainingen in de klas tegen pesten.
Het kan kinderen en jongeren met TOS ook erg helpen als ze kunnen praten met leeftijdgenotenKinderen of mensen die even oud zijn. die ook TOS hebben. Neem daarvoor contact op met Samen TrOtS (7-30 jaar) of SpraakSaam (12-30 jaar).
En dat ik nu meer, dat ik meer vrienden kan maken. Beter met mensen in contact kan komen. Dat heeft mij misschien wel een beetje veranderd. Dat ik meer durf om naar mensen toe te komen, om een praatje te maken, om af te spreken. Om eerlijk te zijn, voor SpraakSaam deed ik het al, maar nu doe ik het wat meer.
TOSportret Martin over Jelte:
TOS en emotionele ontwikkeling
Voor de emotionele ontwikkeling is het belangrijk dat kinderen emoties kunnen herkennen. En dat ze woorden hebben om emoties te benoemen. Uiteindelijk moeten kinderen leren omgaan met emoties. Kinderen en jongeren met TOS vinden het soms moeilijker om emoties te herkennen. Bij zichzelf en bij anderen. En vaak kunnen ze ook moeilijk praten over hun frustraties, verdriet en boosheid.
Het valt me op dat als het slechter met me gaat en ik diep in mijn emoties zit, ik een bepaalde blokkade heb waardoor het lastig is om mijn ervaring goed te verwoorden.
TIP
Benoem hardop wat je zelf voelt of denkt. En vraag je kind om dit ook te doen. Benoem wat er volgens jou in je kind omgaat.
“Ik zie aan je gezicht dat je verdrietig bent”
“Kijk eens naar je handen, je vuisten zijn gebald: ik denk dat je boos bent.”
De mappen van Spraaktaal Kids kunnen je helpen om met je kind te praten over het dagelijks leven. En de gevoelens en gedachten die daarbij horen. Er zijn verschillende mappen voor verschillende leeftijden.
Zie voor meer informatie over sociaal-emotionele problemen deze folder. Of neem eens een kijkje op de website van het onderzoek Taal in Zicht.
TOSportret familie Pellen:
Gedrag als spiegel
Heeft een kind moeite in de omgang met anderen? En kan het emoties moeilijker uiten? Dan zie je dat vaak terug in het gedrag. Kinderen met TOS hebben vaker gedrags-problemen dan kinderen zonder TOS.
Met spelen kon mijn zoontje snel boos worden. En hij speelde natuurlijk met weinig woorden. Het vriendje had veel begrip en hield rekening met mijn zoontje in hun spel. En als hij te boos werd dan ging hij naar huis, om een dag later weer terug te komen.
Wat kun je merken in het gedrag van je kind?
- Er zijn kinderen met TOS die boos worden, ruzie zoeken of agressief worden.
- Er zijn ook kinderen met TOS die zich terugtrekken. Ze worden heel stil, gaan piekeren of worden somber.
"Omdat hij dus bepaalde dingen heel graag wil of in zijn hoofd heeft. Maar ja, dan kan hij zich niet duidelijk maken. Of ik snap hem dan niet. En dan levert dat weleens een boze bui op."
De emoties die spelen komt omdat hij zich niet kan uiten. Met de leerkrachten werd er een speciale aanpak bedacht om ervoor te zorgen dat [als] het emmertje wat vol loopt, om die weer af te laten zakken.
Identiteits-ontwikkeling (wie ben ik?)
Kinderen en jongeren ontdekken wie ze zijn in het contact met anderen. Vooral met hun ouders als ze jong zijn. En steeds meer met leeftijdsgenoten als ze ouder worden. Taal is belangrijk voor de identiteits–ontwikkeling. Want met taal geven we aan wat we voelen, willen, denken en vinden. Kinderen en jongeren met TOS vinden het soms moeilijker om daarover te praten. En het is moeilijker te ontdekken wie je bent als je weinig gesprekken voert met anderen.
Als ik zo terugkijk naar vroeger voelde ik een groot verschil met mijn vader, hij was erg sterk in taal. Maar de laatste tijd ben ik steeds meer bewuster van dat we toch meer op elkaar lijken. Allebei staan we graag voor groepen mensen te spreken.
De sociaal-emotionele ontwikkeling hangt ook samen met andere hersenfuncties dan taal. Kijk op de pagina TOS en de werking van de hersenen voor meer informatie.