Taal is belangrijk voor leren. Op school moeten leerlingen luisteren naar uitleg. Of antwoord geven op vragen. En ook schriftelijke taal (lezen en schrijven) is voor alle schoolvakken belangrijk. Leerlingen met TOS kunnen daarom meer moeite hebben met rekenen en schoolvakken (zoals aardrijkskunde). En ook vreemde talen zijn vaak lastig. Leerlingen met TOS hebben op school ook vaker moeite met plannen en sociale contacten.

Taal en leren 

Leerlingen met TOS begrijpen de uitleg van de leerkracht niet altijd goed. Daardoor kunnen ze gaan dromen of iets anders gaan doen. Het lijkt alsof ze niet willen luisteren. Maar ze weten eigenlijk niet wat ze moeten doen. Leerlingen met TOS kunnen de uitleg soms ook moeilijk onthouden. Ze hebben de uitleg wel gehoord. Maar het blijft niet hangen.

TOS en lezen 

Leerlingen met TOS hebben vaak moeite met lezen. Om te leren lezen moet je weten welke klanken er in een woord zitten. Dat oefenen kinderen op school door ‘hakken en plakken’.

Om te leren lezen moet je ook weten welke klank bij welke letter hoort. Bijvoorbeeld: je schrijft de letter “s”. Als je de letter hardop zegt hoor je ‘sss’. Dat noemen we ‘verklanken’. Als kinderen beginnen met lezen gaat dit nog langzaam. Daarna gaat lezen steeds meer vanzelf. Een kind leest dan niet meer ‘letter voor letter’ maar herkent het hele woord.  

Veel kinderen met TOS hebben problemen met dit ‘verklanken’. Ongeveer de helft van de leerlingen met TOS heeft (ernstige) problemen met leren lezen en/of spellen (technisch lezen). Zij hebben dan naast TOS soms ook dyslexie. Kijk voor meer uitleg over TOS en dyslexie bij TOS en andere stoornissen.

Lezen is belangrijk voor het leren van nieuwe woorden. En als je meer woorden kent, lees je makkelijker. Uiteindelijk is dat belangrijk om teksten te kunnen begrijpen. En meer te leren over de wereld. 

Begrijpend lezen

Begrijpend lezen is het begrijpen van de betekenis van zinnen en woorden. En het begrijpen van de boodschap in een stukje tekst. Daarbij is taal nodig, maar ook kennis van de wereld.

De meeste leerlingen met een (ernstige) TOS hebben problemen met begrijpend lezen. Dit heeft te maken met hun taalproblemen. Maar soms ook met hun problemen met technisch lezen. Of het komt doordat ze minder kennis over de wereld hebben. Voor leerlingen met TOS is het dus moeilijker om informatie uit teksten te halen.

Begrijpend lezen heb je nodig bij de meeste schoolvakken. Er zijn woorden die voor alle vakken belangrijk zijn (schooltaal), zoals het woord ‘conclusie’. En voor bepaalde vakken gebruiken we bepaalde woorden (vaktaal). Voor rekenen zijn de woorden ‘meer’ en ‘minder’ of ‘vermenigvuldigen’ bijvoorbeeld belangrijk.

TOS en rekenen

Taal speelt ook een rol bij rekenen. De meeste leerlingen met TOS kunnen kale sommen goed maken. Kale sommen zijn rekensommen met weinig taal. Bijvoorbeeld 2 + 7 = 9. Wel kunnen sommige leerlingen met TOS moeite hebben met rekenen met grotere getallen. Verhaaltjes-sommen kunnen ook moeilijk zijn. Bijvoorbeeld:  

Mees koopt fruit in de winkel. Een appel kost 1,25 euro per stuk. Een banaan kost 1,00 euro per stuk. Mees koopt drie appels en twee bananen. Wat moet Mees betalen?  

Bij dit soort sommen moeten leerlingen goed begrijpen wat er staat. Ze moeten de rekensom uit het verhaaltje halen. 

Vreemde talen

Kinderen leren al op de basisschool Engels. Op de middelbare school komen daar vaak andere vreemde talen zoals Duits of Frans bij. Voor leerlingen met TOS kunnen vreemde talen moeilijker zijn. Bijvoorbeeld omdat zij de woorden met andere klanken niet zo makkelijk kunnen onthouden. Of omdat zij minder woorden kennen in het Nederlands. Als je een woord niet kent in het Nederlands is het moeilijker om het in een andere taal te leren. Lezen en spellen kan in de vreemde taal ook moeilijker zijn. 

TOS en executieve functies op school

Bij leerlingen met TOS zijn de executieve functies vaak minder sterk. Dit zijn denkfuncties die nodig zijn voor het sturen van gedrag. Zie TOS en de werking van de hersenen voor meer uitleg. Executieve functies zijn op school belangrijk om: 

• de uitleg van de leerkracht te kunnen volgen. 
• de aandacht bij de les te kunnen houden. 
• informatie te kunnen onthouden. 
• activiteiten te kunnen plannen. Bijvoorbeeld huiswerk maken, leren voor de toets of de schooltas inpakken. 
• eerst na te denken en dan te doen. Bijvoorbeeld bij een ruzie. 

Sociaal meekomen op school

Taalproblemen hebben vaak gevolgen voor de sociale contacten van kinderen. Tijdens de les en in de pauzes is praten belangrijk. Leerlingen werken ook vaak samen aan een taak. Met TOS kan het moeilijker zijn om gesprekken van klasgenoten te volgen. Of om zelf iets te zeggen in de groep. Het kan ook spannend zijn om op iemand af te stappen. Of een berichtje in de groepsapp te zetten.

TOSportret Sjuulke:

Kinderen met TOS hebben vaak minder sociale contacten. Ze voelen zich sneller eenzaam dan hun leeftijdgenotenKinderen of mensen die even oud zijn.. Je leest er meer over bij Sociaal-emotionele ontwikkeling. Daar staan ook tips wat je als ouder kan doen om je kind op sociaal gebied te helpen. 

Word je kind op school of online gepest? Dan is het goed om dat op school te bespreken. Scholen hebben afspraken over pesten. Ze moeten je kind helpen. Op Pestweb staan tips en ervaringen voor kinderen en jongeren. En op StopPestenNu staan ook tips voor ouders. 

Aanpassingen en hulpmiddelen op school

Soms zijn er aanpassingen mogelijk bij het maken van toetsen en examens. Bijvoorbeeld meer tijd of een rustige ruimte. Of een computer-programma dat tekst automatisch voorleest, zoals Kurzweil. Kijk voor meer informatie bij Onderwijs en ondersteuning. Bespreek de mogelijkheden met school (of de ambulant begeleiderEen expert die op school komt om een kind met TOS te helpen. Bij sommige organisaties heet het ambulant dienstverlener.).